Kürtçe Dil Dersleri-Ders-24

W 13



Awirên Yarê

Rojeke biharê ye, ez li pastexanê rûniştime, qehwê vedixwim. Di wê kêliyê de evîna ber dilê min ket hundir. Wê berê ez ne dîtim, tenê min ew dît. Min bala xwe da bejn û bala wê. Ew çû, li maseya hemberê min rûnişt. Bi carê ve em hatin çavçavan, wan çirûskên awirên wê ez mest kirim, wek kesekî tevizî di cîhê xwe de lal bûm, mam. Gava wê bang min kir, ji ber wê mestbûnê min nekanî ku ez bersiva wê bidim. Ew ji wê maseya hember rabû û hat ber min sekinî, berê li rewşa min nêrî û li pey bi carê ve;

“Hêê çi bû?” Got.
Ez bi veciniqîn ji wê mestbûnê rabûm û min got;
“Lê dîlberê, wan awirên te ez mest kirim!”
Wê jî bi devkenî:
“Ooo lawikê evîndar bûye helbestwanekî romantîk!”
Min jî got:
“De henekan cîh bihêle, ma te ez nedîtim, tu çima çûyî maseya din?”
“ Na min tu nedît!”

Wateya peyvên kurdî (Kürtçe sözcüklerin anlamı)

evîn : aşk
evîna ber dilê min : gönlümün aşkı
Wê berê ez nedîtim : O önce beni görmedi.
bejn û bal : boy pos, endam
çavçavan : gözgöze
Em hatin çavçavan : gözgöze geldik.
çirûsk : kıvılcım, ışın,
awir : bakiş
mest kirin : etkilemek, şaşırtmak
tevizî : uyuşmuş, uyuşuk
bang kirin : çağırmak.
bersiv : cevap
rewş : durum
bi carê ve : aniden
veciniqîn : ürkmek
evîndar : aşık
helbest : şiir
helbestwan : şair
Te ez neditim. : Sen beni görmedin

Rêziman

Forma serveyî (ergativ) = bükümlü çekim.

a) Gava bireser xwerû be. = nesne (obje) yalın halde bulunduğunda

Konuda geçen şu cümleleri bir daha okuyun.

Wê berê ez nedîtim, tenê min ew dît. : O önce beni görmedi, sadece ben onu gördüm.
Wan çirûskên awirên wê ez mest kirim. : Onun bakışının kıvılcımları beni mest etti.
“Lê dîlberê, wan awirên te ez mest kirim!” Hey dilber, o bakışların beni mest etti.
Ma te ez nedîtim?” : Sen beni görmedin mi?
Na min tu nedît! : Hayır ben seni görmedim.

Yukarıdaki cümlelerde fiiller öznenin değil, nesnenin (objenin) kişi takılarını almışlardır.

Dilbilgisi ilminde bu forma “ergativ” yani bükülmüş fiil çekimi denir. Sakın bu formu pasif form ile karıştırmayın, her ne kadar çeviride böyle gözüksede, pasif form değildir, biz ileride pasif formu göreceğiz. Anlaşılması için örnek olarak ilk cümleyi alıp tahlil edelim:

Wê berê ez nedîtim, tenê min ew dît.
Bu cumlede “wê” özne dir. Bu özne bükümlü halde bulunmaktadir.
Cumledeki “ez” nesne dir ve yalın halde dir.
Özne bükümlü, nesne yalın halde olduğundan dolayi fiil nesnenin takısını alıyor, yane “ez dîtim”

Cümle kelimesi kelimesine şöyledir.

Onun (tarafindan) önce ben görülmedim.
Cümlenin esas anlamı: O beni görmedi.

Bu kürtçeye has form, dile şiirsel bir güzellik veriyor. şunu da unutmayın; bu form sadece geçişli fillerde vardir.

Erênî: Nerênî:
Wî ez dîtim. Wî ez nedîtim.
(O benî gördü.) (O beni görmedi.)
Wî tu girtî Wî tu negirtî.
Wî ew dît Wî ew nedît.
Wî em girtin. Wî em negirtin.
Wî hûn dîtin. Wî hûn netîtin.
Wî ew girtin. Wî ew negirtin.