Biz daha önce şimdiki zamanı gördük. Bu derste de geçmiş zaman çekimlerini öğrenecegiz. Her şeyden önce iki önemli noktayı açıklamamız gerekiyor. 1 – Daha önce de söylemiştik, kürtçede mastarlı fiilerin kökü geçmiş zaman köküdür. Sondaki mastar takısı atıldığında, geçmiş zaman kökü kalır.
Ikinci önemli nokta da kürtçede geçişli ve geçişsiz fiiler geçmiş zaman çekimi esnasında birbirinden ayrılırlar.
a) Geçişsiz fiilerin bütün geçmiş zamanlarının çekimi yalın haldeki kişizamirleri ile çekilir.
Örnek : Dema bori ya têdayî (dili geçmiş zaman) çûn (çû - n)
Siz de yukarıdaki çekime uygun olarak aşağıdaki geçişsiz fiilerin çekimini yapınız.
Hatin, rawestan, rûniştin, ketin, siwar bûn, man Bazı fiilerin uzun ve kısa olmak üzere iki çeşit çekimleri var. Bunu kavramak için aşağıdaki tabelayı dikatlice inceleyiniz. (1)
Sen de şu fîillerin çekimini örnek çekime göre yap.
Helîn (erimek), qêrîn (bağırmak), kenîn (gülmek), girîn (ağlamak)
b) Geçişli fiilerin geçmiş zaman çekimi bükümlü kişi zamirleri ile çekilir.
Dema borî ya têdayî (dili geçmiş zaman)
1 – Mastarı yalnız “n“ olan fiilerde “n“ mastar takısı atılır, geriye geçmiş zaman kökü kalır.
Örnek :
dan da
Min da. (Ben verdim.)
Te da.
Wî da. (O verdi. « eril »)
Wê da. (O verdi. « dişil »)
Me da.
We da.
Wan da.
Verdiğimiz örnekte de görüldüğü gibi, geçişsiz fiiller obje ile birlikte kullanılmadığı müddetçe kişi takılarını almazlar. Obje ile birlikte kullanıldıklarında da, obje çoğul ise, fiil de ileride göreceğimiz kürtçeye has bir form olan ergative uygun olarak çoğul takısını alır.
Sen de şu fiilerin dili geçmiş zamanini çek.
Danîn, pirsîn, anîn, kirîn,
2 – Mastarı “in“ olan fiilerde “in“ mastar takısı atılır, geriye geçmiş zaman kökü kalır.
Örnek :
Girtin girt
Min girt.
Te girt.
Wî girt.
Wê girt.
Me girt.
We girt.
Wan girt.
Sen de aşağıdaki fiilleri yukardaki dili geçmişiş zaman çekimine uygun çek.
meyandin, dotin, dîtin, domandin, kudandin, xwestin, xwarin,
vexwarin, gerandin, rijandin, avêtin, guvaştin, rijandin.
Nerênî =olumsuzluk.
Kürtçede bütün geçmiş zamanlar için “ne“ olumsuzluk ön takisi kulanilir. Têneper = geçişsiz
Erênî nerênî
Ez keniyam. Ez nekeniyam.
Tu keniyayî. Tu nekeniyayî.
Ew keniya. Ew nekeniya.
Em keniyan. Em nekeniyan.
Hûn keniyan. Hûn nekeniyan.
Têper = geçişli
Erênî nerênî
Min pirsî Min nepirsî.(Ben sormadım.)
Te pirsî. Te nepirsî.
Wî pirsî. Wî nepirsî.
Wê pirsî. Wê nepirsî.
Me pirsî. Me nepirsî.
We pirsî. We nepirsî.
Wan pirsî. Wan nepirsî.
Salı Kas. 25, 2014 5:00 pm tarafından BAHADIR
Konu: Kürtçe Dil Dersleri-Ders-15 
